Romeinen over de vloer

Collega Heidi uit Gent bezocht tijdens haar studiereis de historische stad Gerasa, zoals de stad tweeduizend jaar geleden heette: 'Jerash heeft mij echt met verstomming geslagen. Deze enorm goed bewaarde Romeinse site heeft een prachtig amfitheater, een indrukwekkende fontein, het ovale forum, een tempel op een heuvel.... Deze plek mag je niet missen op je reis naar Jordanië en is prima als daguitstap vanaf Amman te plannen.'

Jerash is een van de steden die de Romeinen rond het begin van onze jaartelling in de Levant stichtten. Behalve Damascus waren dat voortzettingen van reeds bestaande Griekse nederzettingen. Samen droegen ze de naam Decapolis: tien steden. Maar waarschijnlijk zijn het er meer geweest. Hoewel ze fungeerden als autonome stadstaten, hadden ze hun taal, cultuur, status en relatie tot Rome met elkaar gemeen. De interactie met de omwonende Semitische volken leidde niet zelden tot conflicten.

Meteen na aankomst in Jerash loop je tegen de imposante Poort van Hadrianus aan. Die werd gebouwd ter ere van het bezoek van deze Romeinse keizer aan de stad in 129 na Christus, zoals te lezen staat in een inscriptie boven de centrale ingang. De poort staat buiten de eigenlijke stadsmuren en was bedoeld als toegangspoort tot een nieuw te bouwen stadswijk. Die is er echter nooit gekomen.

Na de poort zie je aan de linkerkant resten van de hippodroom. Loop er even binnen. Met zijn lengte van 244 meter kon deze renbaan wel 15000 toeschouwers herbergen. Een deel van de tribunes is opnieuw opgebouwd voor de wagenrennen en gladiatorenspelen die dagelijks voor toeristen worden nagespeeld. Voor de liefhebbers: er zouden nog twee doelpalen van het polospel staan uit de tijd van de Perzische invasie in 614 na Christus.

Het moderne voetpad tussen het informatiecentrum en restaurant brengt je naar de zuidelijke poort. Ook hier zie je hoe kronkelende bladstengels en bladeren en de basis en top van de Korinthische zuilen sieren. Jerash zou vier van dit soort poorten hebben gehad in de lange muren die de stad omringden en die wel tot drie meter dik waren. Er zouden wel meer dan twintig wachttorens op hebben gestaan.

Als je eenmaal door de poort bent gelopen torent op een heuvel links van je de tempel van Zeus hoog boven je uit. Een overdekte trap leidt naar het altaar, waarna een andere trap verder voert naar het hart van het heiligdom. De tempel was al veel eerder door de Grieken gebouwd, maar werd in later tijden herbouwd en uitgebreid door de Romeinen. Je zult dit vaker tegenkomen bij constructies in Jerash, zoals de zuilen van het forum. De lagere stammen uit de Hellenistische periode.

Achter de tempel van Zeus vind je het zuidelijke theater. Dit indrukwekkende bouwwerk heeft de tand des tijds goed doorstaan. Tweeëndertig halfronde rijen (théatron) met Griekse markering bieden het publiek uitzicht op een cirkelvormige vloer (orchèstra), waarop het koor zong en danste. Daarachter staat het podium (proskenion) met de rijk versierde achterwand (skene) van oorspronkelijk twee verdiepingen. Hier speelden de hoofdrolspelers. De akoestiek van het theater is perfect - je zult menig gids midden op de orchèstra in zijn handen zien klappen om dit te illustreren.

Vanaf het theater en de tempel van Zeus kijk je uit over twee verschillende steden: Grieks-Romeins en modern Jerash. Aan de overkant van het ovale forum, dat zijn unieke vorm dankt aan het feit dat de oudere tempel van Zeus en de latere hoofdstraat niet goed op elkaar aansloten, begint de Cardo Maximus. Deze gaaf overgeleverde hoofdstraat - de Cardo Maximus loopt altijd van noord naar zuid - leidt helemaal naar de noordelijke Pella-poort. Aan weerszijden van de straat rijzen statige zuilen op en in het plaveisel zijn karrensporen uitgesleten. Tussen de kieren door zie je onder de zware straattegels de afwatering nog lopen.

Wandelend langs de Cardo Maximus passeer je eerst de markt voordat je aankomt bij de zuidelijke tetrapyloon. Zo'n vierkante constructie met vier (tetra) pilaren markeert het punt waarop een zijstraat (decumanus - die loopt altijd van oost naar west) de hoofdstraat kruist. De noordelijke tetrapyloon iets verderop is een reconstructie uit 2000. Tussen de twee pylonen vind je de kathedraal en het halfronde nymfaeum. Deze twee verdiepingen hoge, overkoepelde en rijk versierde fontein was gewijd aan de waternimfen. Het water spoot uit de monden van de leeuwen. In een nisje op de tweede etage, beetje links van het midden, zie je nog de resten van kleurrijke versieringen.

Een monumentale, steile trap leidt naar de tempel van Artemis, godin van de jacht en vruchtbaarheid, met zijn elf indrukwekkende zuilen, waarvan er een in de wind danst. Hij zou zijn voltooid in 150 na Christus en de mooiste van de twee tempels in de stad zijn geweest. In het gesloten heiligdom, de centrale cella, stond een rijk versierd beeld van de godin. De roetsporen die je op de muren ziet stammen uit 1122, toen koning Baldwin II van Jeruzalem de tot fort omgebouwde tempel in brand stak. Aan de noordkant van de tempel zul je een tweede, kleiner theater ontdekken.

Volg vanaf de tempel van Artemis het in de aarde uitgesleten pad in zuidelijke richting, en je komt aan bij de drie naast elkaar gelegen kerken uit de Byzantijnse periode. Ze delen dezelfde ingang. De naar een tweeling genoemde Cosmas en Damaniuskerk heeft een mooie mozaïekvloer: in een regelmatige patroon van sierlijke vierkanten en ruiten staan verschillende vogels, zoogdieren en mensen afgebeeld.

Vanaf de kerken leidt een pad weer terug naar het ovale forum. Zo'n wandeling door de stad duurt minstens twee uur. En dan nog heb je lang niet alles gezien: er zijn fundamenten van meer kerken, een synagoge en twee badhuizen. En dan te bedenken dat Jerash niet eens de grootste van de Decapolis was, de zustersteden Umm Qais en Philidelphia waren veel groter - kijk alleen maar naar het immense amfiheater in Amman - maar Jerash is wel het best bewaard gebleven.

Mocht je meer steden van de Decapolis willen bezoeken, ze liggen allemaal ten noorden van Amman. In het schilderachtig gelegen Umm Qais (Gadara) tref je nog een amfitheater aan en in Pella (foto) liggen mooi bewaarde mozaïekvloeren. Dion (ook wel Capitolias geheten) vind je in het dorpje Beit Ras, dat tegen de noordkant van Irbid ligt. Er zijn enkele graven, gewelven, reservoirs en funderingen te zien, maar er staan geen gebouwen meer overeind.

De resten van Romeinse tempels, Byzantijnse kerken en vroege moskeeën van het deels opgegraven Abila, of Raphana, liggen tussen de olijfbomen en tarwevelden, eveneens ten noorden van Irbid. Een imposant amfitheater en de op een berg gelegen tempel van Jupiter vind je in Amman, dat toen de mooie naam Philidelphia droeg. Andere steden van de Decapolis liggen in Syrië (Hippos, Damascus en Canatha) en het huidige Israël (Scythopolis).

Jerash ligt op een uurtje rijden ten noorden van Amman en staat met borden aangegeven. Vanaf Madaba zul je er anderhalf tot twee uur voor moeten rekenen. Houd wel rekening met de verkeersdrukte in en ten westen van Amman.

Mocht je op je gemak door Jordanië willen reizen: een mooie excursie met een gids brengt je binnen een dag naar Jerash en Umm Qais. En anders kun je in de buurt van Jerash overnachten: bij Jerash zelf en in het natuurreservaat Ajloun.

En anders kun je Jerash onderweg bezoeken in een van onze rondreizen door Jordanië. Dat kan met je eigen huurauto of met een auto met chauffeur.

Al onze rondreizen kun je naar wens aanpassen door op het aantal dagen, de hotels en excursies te klikken.